Onze experten volgen de economie en de financiële markten op de voet.
Image blog Annelies

Generatiesprong: geef je kleinkinderen een duwtje in de rug

Annelies Van Gronsveld - Estate Planner
Niko Hostyn - Head of Estate Planning Flanders
De levensverwachting stijgt, en wanneer u - als grootouders - een deel van uw vermogen wilt overdragen aan uw kinderen, hebben zij uw schenking of erfenis doorgaans niet meer nodig. Ze hebben op dat moment immers een eigen vermogen opgebouwd en denken reeds na over de planning daarvan. Uw kleinkinderen daarentegen staan aan het begin van hun carrière en overwegen bijvoorbeeld om een woning aan te kopen. Een financieel duwtje in de rug door hun grootouders is dan meer dan welkom.

Wat is zo’n ‘generatiesprong’?

Bij een generatiesprong komt een deel van het vermogen van de grootouder aan de kleinkinderen toe, ofwel door testament, bij overlijden van de grootouder, ofwel bij schenking, tijdens het leven van de grootouder.

Wat gebeurt er als de grootouder overlijdt?

Wanneer u geen vermogensplanning uitwerkt, wordt uw nalatenschap verdeeld onder uw erfgenamen volgens de regels van het Burgerlijk Wetboek. Overlijdt u bijvoorbeeld als weduwe of weduwnaar met twee kinderen, dan erven uw kinderen elk de helft van uw vermogen in volle eigendom.

U kan een testament opstellen waarin u een deel van uw vermogen toekent aan uw kleinkinderen.

Wat is het voordeel van een dergelijk testament?

Eerst en vooral situeert het voordeel zich op burgerrechtelijk vlak: de kinderen staan al verder in het leven en omdat de kleinkinderen een deel van het vermogen van hun grootouders erven, krijgen zij al een duwtje in de rug.

Op fiscaal vlak vermijdt u daarnaast dat dezelfde goederen twee keer aan successierecht onderworpen worden: een keer wanneer de kinderen erven bij het overlijden van hun ouder (de grootouder) en een tweede keer wanneer de kinderen zelf overlijden.

Daarenboven genieten uw kleinkinderen dezelfde tarieven van successierechten als uw kinderen, en dat zijn de meest voordelige tarieven.

De tarieven van de successierechten worden progressief (berekend per schijf), wat ervoor zorgt dat het tarief van de successierechten stijgt naargelang het aandeel dat elke erfgenaam erft toeneemt. De successierechten in rechte lijn worden voor elke erfgenaam afzonderlijk berekend: hoe meer erfgenamen (in dit geval uw kleinkinderen), hoe kleiner het aandeel van iedere erfgenaam in uw nalatenschap en hoe lager het bedrag van de totaal verschuldigde successierechten. Hoe meer erfgenamen er dus zijn, hoe minder successierecht er verschuldigd is door elk van hen.

De kleinkinderen betalen dus wel successierecht op de goederen die zij erven van hun grootouder, maar slechts één keer en aan de meest voordelige tarieven.

Kan ik mijn kleinkinderen al tijdens mijn leven een deel van mijn vermogen geven?

Als grootouder kan u reeds een gelijk deel van het familiale vermogen aan elk van uw kleinkinderen schenken.

In principe is een notariële schenkingsakte vereist. Bij wijze van uitzondering kan een schenking zonder tussenkomst van een notaris plaatsvinden, dit is afhankelijk van het type goederen dat u schenkt en de voorwaarden die u aan de schenking wil koppelen. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om een onrechtstreekse schenking uit te voeren via bankgift. Wenst u echter goederen te schenken met voorbehoud van vruchtgebruik dan moet u schenken via notariële akte.

Opnieuw moet u rekening houden met het reservatair erfdeel van uw kinderen en u kan dus ten hoogste de helft van uw vermogen aan uw kleinkinderen schenken (dit is het beschikbaar deel).

In dit geval worden de kleinkinderen wel gelijk behandeld maar behoud je niet noodzakelijk de gelijkheid tussen de kinderen?

Inderdaad, het is niet altijd zo dat uw kinderen zelf allemaal evenveel kinderen hebben.Hierdoor zouden de verschillende takken van de familie ongelijke waarden ontvangen. Dit kan tot discussie leiden.

Het is ook mogelijk dat de financiële situatie van uw kinderen onderling verschillend is. Dan is het mogelijk dat het ene kind wel de schenking of erfenis wil ontvangen en dat het andere kind reeds een vermogensplanning uitwerkt voor de eigen kinderen.

Om de gelijkheid tussen de verschillende takken van de familie te bewaren, kan u schenken via het mechanisme van de ‘inbreng ten behoeve van een derde’. De schenking die u aan uw kleinkind doet, zal bij uw overlijden aangerekend worden op het aandeel dat uw kind (de ouder van het kleinkind) verkrijgt in uw nalatenschap. Om na te gaan of uw kinderen hun evenredig aandeel in uw nalatenschap ontvangen hebben, worden de schenkingen die de kleinkinderen gekregen hebben dus mee in rekeninggebracht. Concreet gesteld zal dergelijke schenking behandeld worden alsof er twee schenkingen hebben plaatsgevonden: eerst een schenking aan uw kind, onmiddellijk gevolgd door een schenking van uw kind aan uw kleinkind. Op het ogenblik van uw overlijden zal er dan van uitgegaan worden dat uw kinderen hetzelfde gekregen hebben.

Voorbeeld:

Paul en Marie zijn de gelukkige grootouders van 6 kleinkinderen. Ze willen aan elk kleinkind een gelijk bedrag schenken als duwtje in de rug. Paul en Marie hebben drie kinderen (Aline, Bernard en Louis) die elk een verschillend aantal kinderen hebben: Aline heeft 2 kinderen, Bernard heeft 3 kinderen en Louis heeft 1 kind. De grootouders willen vermijden dat de kinderen zich ongelijk behandeld voelen door de schenkingen die zij aan de kleinkinderen willen doen en die als effect zouden hebben dat de gelijkheid tussen de kinderen zou verbroken worden. Daarenboven kunnen de schenkingen aan de kleinkinderen ook de reserve (erfrechtelijk minimum) van de kinderen aantasten.

Door de techniek van de inbreng ten behoeve van een derde, zullen de schenkingen die Paul en Marie doen op het erfdeel van elk van hun drie kinderen worden aangerekend. Anders gezegd, bij de vereffening van de nalatenschap zullen de schenkingen van Paul en Marie aan hun kleinkinderen aangerekend worden alsof ze aan de respectieve ouders van de kleinkinderen werden gedaan. Zo wordt de gelijkheid tussen de verschillende takken van de familie gewaarborgd bij de verdeling van de nalatenschap van de grootouders. Daarenboven kunnen Aline, Bernard en Louis de schenkingen die aan de kleinkinderen werden gedaan niet aanvechten als deze schenkingen een inbreuk zouden zijn op hun erfrechtelijke reserve.

Deze clausule die ‘inbreng ten behoeve van een derde’ wordt genoemd, is een punctuele erfovereenkomst. De grootouders, kinderen en kleinkinderen stellen een overeenkomst op over de verdeling van een stuk van de nalatenschap van de grootouders. Om een punctuele erfovereenkomst op te stellen moet u een beroep doen op een notaris, die de akte opstelt volgens een strikte procedure en termijnen.

En wat als de grootouders niets ondernomen hebben om de kleinkinderen te begunstigen, kunnen de kinderen dan iets doen wanneer de grootouders overlijden? 

Dit is afhankelijk van het gewest.

In de drie gewesten kan een kind de nalatenschap van zijn overleden ouder verwerpen in het voordeel van de eigen kinderen (de kleinkinderen). In het Vlaamse Gewest en, vanaf 1 januari 2024, ook in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, is deze verwerping fiscaal voordelig en wel op twee vlakken: de goederen worden geen twee keer aan successierechten onderworpen (aangezien ze rechtstreeks aan de kleinkinderen toekomen), en daarnaast worden de successierechten berekend voor elk kleinkind afzonderlijk. Hoe meer erfgenamen, des te kleiner het aandeel van iedere erfgenaam in uw nalatenschap, en het bedrag van de totaal verschuldigde successierechten zal dan lager liggen. In het Waalse Gewest wordt dit tweede voordeel niet toegepast aangezien de successierechten die de kleinkinderen verschuldigd zijn, berekend worden alsof het kind (hun ouder) de nalatenschap heeft verkregen.

Ook is het in het Vlaamse Gewest mogelijk dat kinderen de nalatenschap van hun overleden ouder geheel of gedeeltelijk doorschenken aan hun kinderen (de kleinkinderen) zonder dat er schenkbelasting op verschuldigd is. Deze mogelijkheid bestaat (nog) niet in de andere gewesten.
Dit is commerciële informatie uitgaande van Bank Degroof Petercam nv, met zetel te Nijverheidsstraat 44, 1040 Brussel, België (hierna “Bank Degroof Petercam”), die verantwoordelijk is voor de productie en de verdeling ervan. De informatie in dit document is uitsluitend bedoeld voor algemene informatiedoeleinden en mag niet worden beschouwd als raad over financiële planning in de zin van de Wet van 25 april 2014, noch als enig ander advies, voorstel of persoonlijke informatie, noch als openbaar aanbod van financiële instrumenten. De algemene informatie in dit document is niet afgestemd op de individuele persoonlijke situatie van de geadresseerde/lezer/ontvanger. Dit document is niet bedoeld om een volledige beschrijving te geven van de geldende wettelijke bepalingen, de rechtsleer of de rechtspraak, noch van de financiële dienst(en) die Bank Degroof Petercam aanbiedt. Hoewel alle voorzorgen werden genomen en Bank Degroof Petercam bij de redactie van huidig document beroep heeft gedaan op bronnen welke ze betrouwbaar acht, kan Bank Degroof Petercam de juistheid of volledigheid van de informatie in dit document niet garanderen en kunnen noch Bank Degroof Petercam, noch haar verbonden vennootschappen, bestuurders, adviseurs of werknemers verantwoordelijk worden gesteld voor enige onjuiste, onvolledige of ontbrekende informatie, of voor enige rechtstreekse of onrechtstreekse schade, verlies, kosten, vordering of andere uitgave die voortvloeit uit het gebruik van dit document, behalve in het geval van opzettelijke fout of grove nalatigheid.
Huidig document mag niet worden gekopieerd of verspreid zonder voorafgaandelijke schriftelijke toestemming vanwege Bank Degroof Petercam.
De verstrekte informatie is correct op de datum van publicatie.
Bank Degroof Petercam is erkend door en staat onder prudentiëel toezicht van de Nationale Bank van België, Berlaimontlaan 14, 1000 Brussel, en onder het toezicht van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA), Congresstraat 12-14, 1000 Brussel, voor de bescherming van beleggers en consumenten.

Verantwoordelijke uitgever: Bank Degroof Petercam
Wettelijk adres: Bank Degroof Petercam nv, Nijverheidsstraat 44, 1040 Brussel.
BTW: BE 0403.212.172 (RPR Brussel) - FSMA 040460 A
Deel het artikel
Gereglementeerd door de Belgische Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) en de Nationale Bank van België | Alle rechten voorbehouden 2024, Degroof Petercam