18.04.20136 min
Deel het artikel
Erfrecht en het nieuw samengesteld gezin: een uitdaging?(I)
Hedendaagse gezinnen zijn vaak ‘nieuw samengesteld’ met kinderen uit vorige relaties. Dat heeft gevolgen voor de nalatenschap.
Als u zelf niets regelt, zullen de goederen van uw nalatenschap toekomen aan de personen die de wet aanduidt:
- Als u bent gehuwd, krijgt uw huwelijkspartner het vruchtgebruik over heel uw nalatenschap en erven uw kinderen de blote eigendom ervan, ieder voor een gelijk deel. Zowel uw echtgeno(o)t(e) als uw kinderen hebben recht op een minimaal gedeelte van uw nalatenschap dat hen niet kan worden ontnomen (hun reserve).
- Als u samen met uw partner een verklaring van wettelijke samenwoning hebt afgelegd voor de ambtenaar van de burgerlijke stand, erft uw wettelijk samenwonende partner het vruchtgebruik van de gemeenschappelijke woonplaats en de huisraad, en erven uw kinderen de blote eigendom ervan; de volle eigendom van de rest van uw goederen komt in gelijke delen aan uw kinderen toe. Enkel uw kinderen hebben een reservatair erfdeel; uw wettelijk samenwonende partner heeft geen reservatair erfrecht.
- Als u feitelijk samenwoont, krijgen uw kinderen de volle eigendom van uw nalatenschap, ieder voor een gelijk deel; uw partner erft niets.
De wet kent enkel erfrecht toe aan uw eigen kinderen. Als u de kinderen van uw partner ook een deel van uw erfenis wilt toekennen, moet u een testament opmaken. Hen hetzelfde deel toekennen als uw eigen kinderen, zonder dat één van de betrokkenen die regeling kan aanvechten, is alleen mogelijk als u en uw partner elk één kind hebben: het beschikbare deel van uw nalatenschap bedraagt dan de helft, en dat kan u toekennen aan het kind van uw partner, terwijl uw eigen kind de andere helft (zijn reserve) krijgt.
Indien er meerdere eigen en/of stiefkinderen zijn, is een dergelijke gelijke behandeling enkel mogelijk als uw testament uw nalatenschap gelijk verdeelt onder al de kinderen, én uw eigen kinderen de eventuele aantasting van hun reservatair erfrecht niet aanvechten. Een alternatief met meer implicaties bestaat erin dat u de kinderen van uw partner adopteert. Uw adoptiekinderen erven dan op gelijke voet met uw eigen kinderen.
Indien er meerdere eigen en/of stiefkinderen zijn, is een dergelijke gelijke behandeling enkel mogelijk als uw testament uw nalatenschap gelijk verdeelt onder al de kinderen, én uw eigen kinderen de eventuele aantasting van hun reservatair erfrecht niet aanvechten. Een alternatief met meer implicaties bestaat erin dat u de kinderen van uw partner adopteert. Uw adoptiekinderen erven dan op gelijke voet met uw eigen kinderen.
Indien dat waarin de wet voorziet niet overeenstemt met uw wensen, wat kunt u dan doen om uw partner een grotere bescherming te bieden na uw overlijden? De mogelijkheden zijn soms afhankelijk van de juridische "aard" van uw band met uw partner (huwelijk, wettelijke samenwoning of feitelijke samenwoning).
- Specifiek voor gehuwde partners bestaat de mogelijkheid om via uw huwelijkscontract uw echtgeno(o)t(e) bepaalde goederen toe te kennen. Wij raden u aan de gevolgen op het vlak van de te betalen successierechten vooraf goed te bekijken. Zo vermijdt u dat u voor nare verrassingen komt te staan. Voordelen toegekend in een huwelijkscontract worden in principe geacht geen schenkingen te zijn. In aanwezigheid van kinderen uit een vorige relatie, zijn echter al gauw de regels van schenkingen erop van toepassing. Die kinderen kunnen de inkorting van de schenking vragen als die hun reserve aantast.
- Door met uw partner een contract met een beding van aanwas (beter bekend als tontine) af te sluiten, kunt u elkaar wederzijds de zekerheid geven dat u bepaalde goederen alleen verwerft, dus zonder inmenging van andere erfgenamen. Het contract zorgt er immers voor dat de goederen in kwestie niet in uw nalatenschap vallen. Het beding wordt vaak gehanteerd bij de aankoop van een onroerend goed. Voor een goede werking moeten een aantal vereisten vervuld zijn. Wij raden aan om u hierbij te laten begeleiden door een juridische raadsman.
- Indien u uw partner een (groter) deel van uw nalatenschap wilt toekennen dan de wet hem toekent, kan dat maximaal het beschikbaar deel van uw nalatenschap zijn. De omvang daarvan hangt af van het aantal kinderen dat u hebt (de helft bij één kind, een derde bij twee kinderen, en een vierde vanaf drie kinderen).
- Als u gehuwd bent met uw nieuwe partner en die zoals hierboven vermeld het vruchtgebruik op uw nalatenschap verwerft, houdt u er het best rekening mee dat hij/zij op elk moment de omzetting van dat vruchtgebruik kan vragen. In ruil voor de afstand van het vruchtgebruik, krijgt hij/zij dan ofwel de volle eigendom van de goederen waarvan het vruchtgebruik werd geërfd, of de tegenwaarde ervan in de vorm van een kapitaal of een gewaarborgde en geïndexeerde rente.
Ook uw kinderen kunnen de omzetting van het vruchtgebruik vragen. Als u dat wilt verhinderen omdat u uw huwelijkspartner zo veel mogelijk wenst te beschermen, kunt u aan de kinderen die u met uw tweede huwelijkspartner hebt, via testament het omzettingsrecht ontnemen, maar slechts in beperkte mate, dat wil zeggen in principe niet met betrekking tot de goederen die deel uitmaken van hun reserve. Aan de kinderen uit uw vorige relatie kan dat omzettingsrecht echter niet worden ontnomen.
De waarde van het vruchtgebruik, die onder meer het bedrag zal bepalen van het kapitaal dat uw echtgeno(o)t(e) zal ontvangen in ruil voor de omzetting, is afhankelijk van zijn/haar leeftijd bij uw overlijden. De wet bepaalt bovendien dat wanneer u kinderen hebt uit een vorige relatie, uw huwelijkspartner fictief geacht wordt twintig jaar ouder te zijn dan uw oudste kind, waardoor de waarde van het vruchtgebruik lager is dan de waarde van het vruchtgebruik wanneer die berekend zou worden rekening houdend met de werkelijke leeftijd.
- Als u daarentegen zou willen verhinderen dat uw huwelijkspartner de omzetting van het vruchtgebruik vraagt, kunt u hem het omzettingsrecht ontnemen, behalve in verband met de gezinswoning en de huisraad.
- Als u het erfrecht van uw huwelijkspartner verder wilt beperken, kunt u in uw testament voorzien dat hij enkel zijn/haar reservatair erfrecht krijgt: het vruchtgebruik op de helft van uw nalatenschap met minstens het vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad.
- Uw huwelijkspartner kan ook meewerken aan de onterving, op voorwaarde dat u of uw partner kinderen heeft uit een vorige relatie. Uw huwelijkscontract kan bepalen dat uw partner afstand doet van zijn rechten in uw nalatenschap. Hij kan echter geen afstand doen van het vruchtgebruik op de gezinswoning en de daarin aanwezige huisraad.
- Aan uw wettelijk samenwonende partner kunt u via testament het wettelijk erfrecht van vruchtgebruik op de gemeenschappelijke woonplaats en de huisraad ontnemen. Aangezien in zijn geval het wettelijk erfrecht geen reservatair recht is, kan hij dat niet aanvechten.
In het tweede deel zullen wij de verschuldigde successierechten op uw nalatenschap bekijken evenals de schenkingrechten.
Deel het artikel
Gerelateerde artikelen
Nijverheidsstraat 44
1040 Brussel
België
+32 2 287 91 111040 Brussel
België
BTW BE 0403 212 172
RPR Brussel
RPR Brussel
Gereglementeerd door de Belgische Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) en de Nationale Bank van België | Alle rechten voorbehouden 2024, Degroof Petercam