27.03.20185 min
Deel het artikel
Hoe zorgwekkend is de dreiging van meer protectionisme voor de Belgische economie?
Zopas is een nieuw boek van onze economen verschenen. Elke week belichten wij een prangend probleem dat in die twintig essentiële vragen aan bod komt.
Nu Trump aanstuurt op invoerheffingen op staal en aluminium, is de terugkeer van het protectionisme meer dan ooit actueel. In welke mate vormt dat protectionisme een bedreiging voor de Belgische economie?
België heeft een kleine open economie. Een globale terugkeer naar het protectionisme kan dus belangrijke risico’s inhouden voor ons land. Tegelijkertijd kunnen we de bezorgdheden over de globalisering niet zomaar wegwuiven. Ook minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders beseft dat, als hij bij de Wereldhandelsorganisatie ijvert voor het oprichten van een inclusiever commercieel systeem, waarin bezorgdheden van de bevolkingen die gedreven worden door protectionisme, een belangrijkere rol moeten krijgen. In dit hoofdstuk staan we even stil bij de oorsprong van de protectionistische dreiging om daarna te bekijken waar de gevoeligheden voor onze economie liggen.
Oorsprong van de protectionistische dreiging
Dat het protectionistische gedachtegoed in de westerse wereld in opmars is, staat buiten kijf. Ook in België. De ongelijke verdeling van de vruchten van de globalisering zijn in dat verband een belangrijk element. De globalisering heeft namelijk een belangrijk aandeel gehad in de forse afname van de extreme armoede in de wereld over de voorbije veertig jaar. En dat had op zijn beurt veel te maken met de sterke groei in de opkomende landen, China in het bijzonder. De globale absolute toplaag slaagde er dan weer in om handig in te spelen op de mondialisering en technologische evoluties, waardoor zij haar inkomen in grote mate zag toenemen. Tegelijkertijd heeft de westerse middenklasse doorheen de laatste decennia slechts een beperkte inkomenstoename laten optekenen. De bezorgdheden van die middenklasse zijn bovendien toegenomen met de digitalisering die de laatste jaren een versnelling hoger schakelde.
Bovendien is ons democratisch systeem nog altijd georiënteerd op natiestaten, terwijl onze economie sterk geglobaliseerd is. Daardoor vinden de bezorgdheden over de globalisering die op nationaal niveau geventileerd worden, niet steeds gehoor op internationaal niveau. Er heerst met andere woorden een spanning tussen een doorgedreven globalisering, de democratische besluitvorming en de natiestaat. Deze drie elementen vormen volgens econoom Dani Rodrik het trillemma van de globalisering. De opmars van het protectionistische gedachtegoed is een electorale uiting van die al lang opgebouwde spanning, die kiest voor een democratische besluitvorming en vasthoudt aan de natiestaat, ten koste van een verdere globalisering. Het is in die context dat we de bedreiging van een terugkeer naar protectionisme moeten bekijken. Aan de ene kant is een toegenomen publiek debat welkom, maar aan de andere kant bestaat er een risico op een bruuske ommezwaai. De brexit en de verkiezing van Trump zijn uitstekende voorbeelden van zulke abrupte kantelpunten.
De Belgische handelsbelangen met het VK zijn gemiddeld groter dan deze van andere EU-lidstaten.
Gevoeligheden van de Belgische economie
De uitvoer van goederen en diensten uit België vertegenwoordigt 84% van het bruto binnenlands product, terwijl de invoer 82% van het bbp bedraagt. Daardoor kunnen we België tot de meest open landen ter wereld rekenen. Onderzoek van de Nationale Bank toont aan dat slechts een derde van de Belgische ondernemingen helemaal geen band heeft met de vraag van het buitenland. Dat is te wijten aan exporterende en importerende ondernemingen die het binnenlandse productienetwerk verbinden met het buitenland.
Protectionistische maatregelen zullen dus niet enkel de bedrijvigheid van de importeurs of exporteurs treffen, maar eveneens die van nagenoeg het volledige productienetwerk. De hoge graad van openheid van België is deels te verklaren door onze ligging, namelijk in het hart van de EU. Het merendeel van de buitenlandse handel van België gebeurt met andere landen van de EU. De brexit vormt daarom een bijzondere reden tot waakzaamheid. De Belgische handelsbelangen met het VK zijn gemiddeld groter dan die van andere EU-lidstaten. Het belang van het VK voor België schommelt rond de 9% van de Belgische goederen- en dienstenuitvoer. Aan de importzijde is 5% van de totale goederenimport afkomstig uit het VK. De invoer van diensten uit het VK is goed voor maar liefst 10% van het totaal. Die aanzienlijke blootstelling indachtig heeft België alle belang bij een vlotte transitie naar een overgangsregime.
De opkomst van het protectionistische gedachtegoed kan ook op andere manieren de Belgische economie beïnvloeden. Zo blijft het risico bestaan dat het Europese project nog meer aan steun inboet bij andere lidstaten. Ook globale factoren zijn van belang. België is als doorvoerland heel gevoelig voor het verloop van de wereldhandel. Recent zien we dat het internationale handelsverkeer na een twee jaar durende stagnering weer lijkt te groeien. Die groei werd eind 2016 in gang gezet door een wereldwijd gesynchroniseerd economisch herstel. In lijn met het globale herstel kon ook de Belgische uitvoer een aanzienlijke groei optekenen. Die conjuncturele meevaller evenals de mislukte pogingen van enkele Europese politieke partijen met protectionistische ideeën om vorig jaar door te stoten, betekenen geenszins dat het gevaar definitief geweken is.
Besluit
Het protectionistische gedachtegoed is aan een opmars bezig in de westerse wereld. De ongelijke verdeling van de vruchten van de globalisering evenals de democratische tekortkomingen van de natiestaat liggen aan de basis van dat fenomeen.
Het is duidelijk dat de Belgische openheid mee aan de basis ligt van ons huidige welvaartsniveau. We springen er dan ook maar beter zorgvuldig mee om. Het overgangsregime na brexit vormt een belangrijke uitdaging op korte termijn. Op langere termijn blijft de opmars van politieke partijen die pleiten voor meer protectionisme, een duidelijke bedreiging betekenen voor België. Een breed maatschappelijk debat dringt zich op. Er staat veel op het spel voor ons land en daarom zijn we uitstekend geplaatst om in dat debat het voortouw te nemen.
Deel het artikel
Gerelateerde artikelen
Nijverheidsstraat 44
1040 Brussel
België
+32 2 287 91 111040 Brussel
België
BTW BE 0403 212 172
RPR Brussel
RPR Brussel
Gereglementeerd door de Belgische Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) en de Nationale Bank van België | Alle rechten voorbehouden 2024, Degroof Petercam